Staten en stinzen
-
Stulpje
-
Stulpje
-
Stulpje
In vroeger tijden was het in Noardwest Fryslân helemaal zo slecht nog niet gesteld wat betreft welvaart. Prachtige kastelen, buitenplaatsen, stinzentuinen met kleurrijke stinzen flora en landgoederen sierden het landschap en de dorpen en steden. We noemen ze gemakshalve staten en stinzen. Soms honderden jaren oud. Wist je bijvoorbeeld dat in de Middeleeuwen op de terpen meestal een stins stond? Een bewoonde verdedigingstoren met dikke muren die diende om de terpbewoners te beschermen. De meeste stinzen zijn verdwenen. Maar soms verbouwde de bewoner de stins tot een groter complex waarvoor de naam 'state' werd gebruikt. Noardwest Fryslân herbergt een flink aantal states. Sommigen zijn opengesteld voor publiek. Kom je je ook lekker vergapen?
Pareltjes in het landschap
Heringastate of Poptaslot
Het Poptaslot of Heringastate in Marsum dateert uit 1631 en is prachtig bewaard gebleven. De laatste bewoner, Henricus Popta, liet namelijk in zijn testament beschrijven dat de state na zijn dood door 4 voogden moest worden beheerd. Tot op de dag van vandaag gebeurt dat ook. Het Poptaslot is in de zomermaanden voor publiek toegankelijk op afspraak. In de maanden juli en augustus start er tussen 11.00 en 17.00 uur ieder uur een rondleiding. Het landgoed en prachtige stinzentuin, ontworpen in 1840 door bekende tuinarchitect Roodbaard, is aan de voorzijde in juli en augustus vrij toegankelijk.
Dekemastate
Tot 1996 werd Dekemastate nog bewoond tot het door het Old Burger Weeshuis in Leeuwarden gekocht werd. De state werd helemaal gerestaureerd en is tegenwoordig een museum. Een wandeling door de prachtige tuin is de moeite waard. De state is geopend voor publiek van april tot september. Bezichtigingen onder voorbehoud van activiteiten of feestdagen.
Martenastate
In het dorp Koarnjum staat Martenastate. Dit kasteeltje is relatief jong en staat op de plaats van een oude state die al in de 14e eeuw bewoond werd. De state staat op een eiland in de slotgracht. De monumentale poort biedt nog altijd toegang tot het landgoed waar in het voorjaar de bijzondere stinzenflora rijkelijk bloeit in de parkachtige tuin. Naast Martenastate ligt een natuurcamping waar het heerlijk genieten is van de omgeving.
Camminghastins
Rond 1500 stonden in het centrum van Franeker twee stinzen tegen elkaar aangebouwd. Sjaerdemastins en Camminghastins. De Sjaerdemastins werd afgebroken, maar de dikke muur van de westelijke gevel is er nog altijd, maar nu als de oostelijke gevel van de Camminghastins. Kom eens gezellig een kop koffie drinken in de Camminghastins, want tegenwoordig huist er een brood- en banketbakkerij met een konditorei.
Uniastate
Tegenwoordig een luchtspiegeling in het landschap. Vroeger stond hier een adellijk huis waarin de Unia's woonden. De eerste vermeldingen dateren al van 1529. De state is verdwenen, maar exact op de plaats waar vroeger de state stond, is de state weer zichtbaar gemaakt. De toegangspoort is wel bewaard gebleven en siert de entree naar het terrein met speeltoestellen en regelmatig exposities of evenementen in de kerk. Uniastate is te bezoeken van april t/m september en daarbuiten of voor groepen op afspraak.
Stinze State Stiens
Het Doktershûs, Rijksmonument met een rijke geschiedenis. Het neoclassicistische Doktershûs (1838) met de rijk versierde dakkapel valt op in het historische centrum van Stiens. Een apotheek ‘aan huis’ in een Doktershûs is waarschijnlijk uniek in Nederland.
In de negentiende eeuw was de mode voor tuinaanleg de landschapsstijl. De tuinarchitecten Lucas Pieters Roodbaard (1782–1851) en later Gerrit Vlaskamp (1834–1906) hebben vele z.g. slingertuinen aangelegd in Friesland die geënt zijn op de landschapsstijl. De tuin bij de dokterswoning is de enige tuin van Vlaskamp in Stiens die nog over is en waarschijnlijk nog steeds de oorspronkelijke padenstructuur en het originele reliëf heeft.
